De twee wereldoorlogen hebben in onze contreien heel wat sporen nagelaten, ook in het landschap. Denk dan niet enkel aan bunkers, maar ook aan dingen die je op het eerste gezicht niet zou linken met oorlogen. Zo is een vijver misschien wel een bomkrater uit de Tweede Wereldoorlog. Onderzoek van luchtfoto’s blijkt op dat vlak een goudmijn.
Deze pagina vormt een interactieve aanvulling op twee interessante reportages over ons onderzoek. Op www.durfdenken.be verscheen naar aanleiding van de Archeologiedagen 2020 het artikel ‘Luchtfoto’s verklikken oorlogslittekens in het Vlaamse landschap‘. En recent werden goed bewaarde WO II-loopgraven aan de inventaris Onroerend Erfgoed toegevoegd; naar aanleiding daarvan kwam www.openmonumenten.be op bezoek voor een interview over de Loopgraven in het Kompveld en over het project Onder de Radar. Wil je meer weten over hoe het onderzoek precies gebeurt? Luister dan naar de podcast van ‘Geheugenissen’ over Archeologiedagen en conflictarcheologie.
Ga aan de slag met de foto sliders om toen en nu met elkaar te vergelijken, of bomen weg te filteren via de lidar-techniek van het digitaal hoogtemodel Vlaanderen. Kies tussen het linkse en rechtse beeld door met de muis de lijn centraal in het beeld te verplaatsen. Gebruik Mozilla Firefox, Google Chrome of Microsoft Edge voor een goede weergave.
Verdedigingslinie Atlantikwall
Hedendaagse luchtfoto en Amerikaanse bommenwerper gefotografeerd boven de Duitse Atlantikwall versterkingen bij Lombardsijde in 1944. In Raversijde vind je de best bewaarde restanten van deze Duitse verdedigingslinie uit de Tweede Wereldoorlog. Nog tot voorjaar 2021 is er een gratis openlucht tentoonstelling over de archeologie van de Tweede Wereldoorlog, Atlantikwall in Vogelvlucht.
(Bron: Informatie Vlaanderen en Fold3)
Vliegbasis Brustem
Hedendaagse luchtfoto van het vliegveld van Brustem en Duitse foto van 12 december 1944. Op de Duitse foto’s staat vijandige infrastructuur in rood aangeduid: Amerikaanse tentenkampen, loodsen, luchtafweer en zelfs vliegtuigen. Hun vroegere, eigen luchtafweer en landingsbanen zijn in blauw gemarkeerd. Vandaag is het vliegveld de thuisbasis van o.a. Droneport. Bezoek het historisch documentatiecentrum of neem een kijkje nemen op het vliegveld. Voor meer beelden van Limburg, zie www.onderderadar.be.
(Bron: Informatie Vlaanderen en NARA)
Loopgraven Koppenberg
Duits oefenloopgravenstelsel op de beboste flanken van de Koppenberg bij Oudenaarde. Door virtueel doorheen het bladerdek te kijken (lidar) zien we oorlogsrelicten die nog steeds aan het oppervlak bewaard zijn. Een netwerk van diep ingesneden loopgraven tekent duidelijk af. Voor de mogelijkheden van lidar (digitale hoogtemodellen) verwijzen we naar deze pagina. Kom alles te weten over dit Duitse loopgravenstelsel op de Koppenberg in de tentoonstelling Spoorzoekers. Landschap vanuit de lucht.
(Bron: Informatie Vlaanderen, visualisatie door UGent)
Meer voorbeelden
Het Albertkanaal werd tijdens WO2 goed verdedigd, en zo ook de sluizen. Deze luchtfoto van 29 oktober 1944 toont de Belgische bunkers en loopgraven die aangelegd waren aan de sluis in Diepenbeek, in rood gemarkeerd door de Duitsers. Er blijven vandaag nog drie gevechtsbunkers over op de noordelijke oever. Bunker 1 ligt achter een woning in de Roerdompstraat en is moeilijk zichtbaar, bunkers 2 en 3 liggen in het natuurgebied ten noorden van de Stiemerbeek aan de Havenlaan. Voor meer beelden van Limburg, zie www.onderderadar.be.
(Bron: informatie Vlaanderen en NARA)
Loopgraven in Kapellen (Mastenbos), deel van een verdedigingslijn rond Antwerpen en langs de Nederlandse grens. Links in beeld: zwaar uitgebouwde Duitse loopgraven uit WO I. Bovenaan in beeld: zigzaggende gracht door de Belgen aangelegd in 1938-39, de Antitankgracht. Daar tussen in: kleinere kronkelende Belgische loopgraven uit het interbellum. Wandel door de loopgraven in het Mastenbos en kom alles te weten over de Belgische en Duitse activiteit hier tijdens WO1, via een heus loopgravenpad.
(Bron: Informatie Vlaanderen, visualisatie UGent (SVT Toolbox))
Het oorlogslandschap in het Provinciaal Domein De Palingbeek draagt vandaag nog steeds de littekens van de oorlog. Onder het bladerdek van het bos sluimeren de resteren van indrukwekkende mijnkraters, te zien op deze Britse luchtfoto van 20 mei 1917. Je kan ze op het terrein ontdekken met de app Ypres Salient 1914-1918 The Bluff (apple store of play store).
(Bron: Informatie Vlaanderen; Britse luchtfoto 1917: IWM Box Collection)
Op deze foto van 29 oktober 1944 zie je heel duidelijk de vele loopgraven die zowel op de linkeroever als de rechteroever van het Albertkanaal bewaard zijn gebleven. Door de latere verbreding van het kanaal zijn veel loopgraven verdwenen, maar het digitaal hoogtemodel toont verschillende stukjes loopgraaf die bewaard bleven in het Kompveld in Lanaken (Gellik). Meer informatie over deze relicten lees je in de inventaris onroerend erfgoed van de Vlaamse Overheid. Voor meer beelden van Limburg, zie www.onderderadar.be.
(Bron: NARA en Informatie Vlaanderen)
Meer weten?
Wil je meer weten over hoe de onderzoekers precies te werk gaan? Luister dan de podcast van ‘Geheugenissen’ over Archeologiedagen en conflictarcheologie. Of neem dit weekend deel aan tal van activiteiten op de jaarlijkse Archeologiedagen (vrijdag tot zondag 9-10-11 oktober).